کد مطلب:50525 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:150
«الحمدلله الذی شرع الاسلام فسهل شرائعه لمن ورده... فجعله نورا لمن استضاء به و فهما لمن عقل و لبا لمن تدبر.»[1] . سپاس خدای را، كه راه اسلام را گشود و در آمدن به آبشخورهای آن را بر تشنگان آن آسان فرمود... و آن را نوری درخشان ساخت برای آن كه از آن روشنی خواهد و فهمی برای آن كه تعقل ورزد و خردی برای آن كه تدبر نماید. بنابراین، بهترین ثمره ی تدبر راهیابی و نجات از تباهی و پشیمانی است، چنانكه در سخنان نقل شده از امام علی (ع) مكرر وارد شده است: «من نظر فی العواقب سلم من النوائب.»[2] . هر كه در عاقبت امور نظر كند، از مصیبتها سالم می ماند. «من فكر فی العواقب امن المعاطب.»[3] . هر كه در عاقبت كارها بیندیشد، از هلاكتها ایمن گردد. تدبر در امور، آدمی را از بسیاری از لغزشها و انحرافها بازمی دارد و نقشی نیكو در بازدارندگی دارد، به بیان امیرمومنان (ع): «الفكر فی الامر قبل ملابسته یومن الزلل.»[4] . [صفحه 291] اندیشیدن در (عواقب) هر كاری پیش از انجام دادن آن از لغزش ایمن می سازد. «التدبیر قبل الفعل یومن العثار.»[5] . چاره اندیشی پیش از دست زدن به كار، از لغزش ایمن می سازد. انسانی كه بدون تدبر دست به عمل می زند، خود را در معرض گرفتاری و پشیمانی قرار می دهد و این خلاف فطرت آدمی است و آن كه از پایگاه كمال جویی فطری بدرستی سیر می نماید، با عاقبت اندیشی عمل می كند و از پیامدهایی كه موجب پشیمانی می شود در امان می ماند. امام علی (ع) در وصیتی به فرزندش حسن (ع ) او را از دست زدن به كاری بدون عاقبت اندیشی پرهیز داده و فرموده است: «من تورط فی الامور بغیر نظر فی العواقب فقد تعرض للنوائب.»[6] . كسی كه بدون دقت در عاقبت كار، دست به كاری زند، خود را در معرض گرفتاریها قرار دهد. همچنین آن حضرت در وصیتی به فرزندش محمد بن حنفیه او را بدین اصل در زندگی سفارش كرده و فرموده است: «التدبیر قبل العمل، یومنك من الندم.»[7] . چاره اندیشی پیش از دست زدن به كار، تو را از پشیمانی ایمن خواهد گردانید. انسانی كه خواهان حیاتی معقول و معتدل و موزون در جهت كمال مطلق است، آن را با تدبر تدارك می كند و از فرورفتن در مهلكه های گوناگون خود را حفظ می سازد. «راقب العواقب تنج من المعاطب.»[8] . عاقبت امور را دقت كن تا از مهلكه ها رستگاری یابی.
چنانچه تدبر در تربیت جایی اساسی بیابد و مردمان بدان تربیت شوند، به فهمی راهبر و دركی هدایتگر متصف می گردند و از ظاهربینی و قشریگرایی كه مصیبت بارترین مسائل بشری است نجات می یابند، بویژه در فهم دین كه ثمره ی تدبر، دریافت درست و گذشتن از قشر و رسیدن به لب دین و خرد دینی است كه بدون آن، دینداری راه به جایی نمی برد. امیرمومنان علی (ع) فرموده است:
صفحه 291.